भारतीय परंपरेत मोहरीच्या तेलाला एक विशेष स्थान आहे. स्वयंपाकासाठी, औषधोपचारासाठी आणि विशेषतः केसांच्या निगेसाठी मोहरीचे…
भारतातील प्रमुख शेंगदाणा तेल उत्पादक – थेट खरेदी करा
पोषणमूल्य आणि आरोग्य फायदे
शेंगदाणा तेलात विविध प्रकारच्या स्निग्धाम्ले (फॅटी अॅसिडस्) असतात — ओलेइक अम्ल (monounsaturated), स्टिअरिक अम्ल, पामिटिक अम्ल आणि लिनोलिक अम्ल यांचा समावेश. हे फॅटी अॅसिड्स हृदयासाठी उपयुक्त मानले जातात.
मुख्य फायदे
- ओलेइक अम्लामुळे HDL (चांगले कोलेस्टेरॉल) वाढवण्यास मदत आणि LDL (वाईट कोलेस्टेरॉल) कमी होण्यास सहायक.
- साप्ताहिक सेवन केल्यास हृदयविकार व स्ट्रोकचा धोका कमी होण्याची शक्यता.
- नैसर्गिकपणे जीवनसत्त्व E आणि वनस्पतीजन्य स्टिरॉल्सने समृद्ध.
भारत आणि प्रदेशीय उत्पादन
शेंगदाणा तेलाचा वापर आशियाई देशांमध्ये (जसे की चीन, व्हिएतनाम, लाओस, कंबोडिया) मोठ्या प्रमाणावर आहे. भारतातही हे पारंपरिकपणे वापरले जाते.
तामिळनाडूतील थंड-दाब (कोल्हू/लकडगट्टे) पद्धत
तामिळनाडू हा शेंगदाणा तेल उत्पादनाचा महत्त्वाचा केंद्र आहे. येथे शेतकरी भुईमूगाचे थंड दाब (cold-pressed) पद्धतीने तेल काढतात — या प्रक्रियेत उष्णतेचा वापर कमी असल्यामुळे जीवनसत्त्वे व अँटिऑक्सिडंट टिकून राहतात.
भारताचे आकडे आणि महत्त्व
- भारत हा जगातील तिसरा सर्वात मोठा शेंगदाणा तेल उत्पादक देश आहे.
- वार्षिक उत्पादन अंदाजे ५–६ दशलक्ष टन.
- गुजरात, आंध्रप्रदेश, तामिळनाडू आणि कर्नाटक हे राज्ये सुमारे ७५% उत्पादन करतात.
शेंगदाणा तेलाचे उपयोग
- दैनंदिन स्वयंपाक — पराठे, भाज्या, सलाड ड्रेसिंग इत्यादी.
- तळणे व डीप-फ्राय (उच्च स्मोक पॉइंट — सुमारे 450°F ≈ 232°C), त्यामुळे तळणासाठी उपयुक्त.
- औषधनिर्मिती व लस तयार करण्यासाठी कधीकधी औद्योगिक वापर.
- साबण व अन्य कासमेटिक उत्पादनांमध्ये घटक म्हणून.
- बायोडिझेल उत्पादनात कच्चा माल म्हणून वापर.
- केस व त्वचेची निगा — मॉइश्चरायझर व मसाज तेलाप्रमाणे वापर.
शेंगदाणा तेल vs मोहरीचे तेल
| वैशिष्ट्य | शेंगदाणा तेल (भुईमूग) | मोहरीचे तेल |
|---|---|---|
| चव व सुगंध | सौम्य, नटासारखी चव, नैसर्गिक सुगंध | तीव्र सुगंध, झणझणीत चव |
| उपयुक्तता | तळणासाठी उपयुक्त (उच्च स्मोक पॉइंट), सॅलड ड्रेसिंगसाठी देखील | पारंपरिक भारतीय पदार्थात वापरले जाते, खासकरून तिखट-पक्वान्नांमध्ये |
| आरोग्य गुण | एचडीएल वाढविण्यात मदत, जीवनसत्त्व E भरपूर | अँटी-बॅक्टीरियल व अँटी-फंगल गुणधर्म |
परिष्करण पद्धती आणि सुरक्षितता
परिष्कृत (refined) शेंगदाणा तेलात काही वास व अशुद्धी काढण्यात येतात; परंतु थंड-दाब (cold-pressed) तेलात नैसर्गिक घटक व चव जास्त टिकते. अॅलर्जीची शक्यता लक्षात घेऊन, ज्यांना मूग/भुईमूगाची अॅलर्जी आहे त्यांनी शेंगदाणा तेल वापरण्यापूर्वी डॉक्टरचा सल्ला घ्यावा.
निष्कर्ष
Cold Pressed Groundnut Oil / Peanut Oil / Mungfali Oil - 100% Natural, Unrefined & Heart-Healthy Groundnut Cooking Oil with High Smoke Point - 200 ml
शेंगदाणा तेल हे आरोग्यदायी, बहुपयोगी व चविष्ट वनस्पतीजन्य तेल आहे. भारतातील विविध उत्पादक हे थंड दाबलेले, फिल्टर केलेले आणि परिष्कृत प्रकारात बाजारात उपलब्ध करून देतात. ते हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर मानले जाते आणि स्वयंपाक तसेच कॉस्मेटिक用途मध्ये वापरले जाते.
